Het overkomt je als organist niet elke dag: de plaatsing van een tweede orgel in ‘jouw’ kerk. En dan ook nog een Engels orgel van het kaliber Rolls-Royce. In de Hooglandse Kerk in Leiden wordt dat sinds begin juni werkelijkheid met de opbouw van een tweede, ‘kathedraal’ Willis-orgel. Theo Visser is daar organist en waant zich nu al in de kathedraal van Salisbury. De komende tijd zal hij op Orgelnieuws.nl bloggen over de achtergronden van en zijn persoonlijke ervaringen bij dit bijzondere project.

Text Example

advertentie

Vorige week arriveerde een zeecontainer op het plein van de Hooglandse Kerk met daarin het Father Willis-orgel uit 1892. Het was net zo’n enerverend en tegelijk ietwat onwerkelijk moment als eind 2003. Toen werd ik benaderd door Frank Resseler en Hans Karstens, die ik geen van beiden kende, om eens een hapje te gaan eten en ondertussen te praten over hun plan om een nieuw orgel van 60 à 65 registers in Engelse stijl te plaatsen in de Hooglandse Kerk.

Het De Swart/Van Hagerbeer/Ahrend-orgel in de Hooglandse Kerk is, zoals bekend, een juweel van een instrument. Daar kan je als organist heel je leven mee bezig blijven! Toch dacht ik altijd stiekem: er is hier ruimte genoeg voor een instrument dat de mogelijkheden biedt om een breder scala aan orgelliteratuur te spelen.

En dan zit je opeens met enthousiastelingen aan tafel die zoiets willen gaan organiseren en realiseren. Ik vroeg me wel af waarom het dan een Engels orgel moest zijn, een voor mij destijds relatief onbekend orgeltype. Maar mijn beide gesprekspartners waren overtuigd anglofiel: zij droomden ervan ervaringen die zij in Engelse kathedralen meemaakten ook in Leiden te beleven. Een werkgroep was snel gevormd, die drie jaar lang allerlei voorbereidende en oriënterende werkzaamheden verrichtte. Werknaam was toen ‘Choir & Organ Project Leiden’. Dit vanuit het idee om van de Hooglandse Kerk een centrum voor anglicaanse koor- en orgelmuziek te maken.

V.l.n.r. de houten pijpen van de Bourdon 16/8 van het pedaal, het Swell met registermechaniek, en achter de afgevoerde pijpen van Choir en Swell de tongwerken lade van het Great. Op gelijke hoogte bevinden zich de laden van het Choir en die van de labialen van het Great. — V.l.n.r. de houten pijpen van de Bourdon 16/8 van het pedaal, het Swell met registermechaniek, en achter de afgevoerde pijpen van Choir en Swell de tongwerken lade van het Great. Op gelijke hoogte bevinden zich de laden van het Choir en die van de labialen van het Great

Bij de oprichting van de Stichting Cathedral Organ Leiden in 2006 is dit idee in de naamgeving verdwenen en gaandeweg is het accent meer en meer op de plaatsing van het orgel sec komen te liggen. Wat mij betreft is dat jammer, want eigenlijk begint het nu het orgel er (bijna) staat pas echt: het gebruik van het instrument en het creëren van een podium met liefst veel publiek.

Anderzijds is het zeer bewonderenswaardig dat een kleine stichting het eerste doel, namelijk het plaatsen van het orgel al zo snel heeft bereikt.

Een werknemer van de fa. Willis bezig met het afregelen van de mechaniek — Een werknemer van de firma Willis bezig met het afregelen van de mechaniek

Omdat ik 2003 van mening was dat een orgeladviseur bij het project onontbeerlijk was heb ik de stichting in contact gebracht met ir. Henk Kooiker. Het feit dat hij in zijn schuur een Willis-orgel uit 1892 stond was daarbij een aanbeveling. Aanvankelijk was niet bekend en ook niet aan de orde dat dit instrument ter beschikking zou komen; dit was een gelukkige omstandigheid die zich pas later voordeed. Over de belangenverstrengeling van ir. Kooiker als eigenaar en als orgeladviseur doen veel verhalen de ronde. Welnu, die kunnen voor wat betreft de zakelijke kant de wereld uit: ir. Kooiker is per saldo de grootste sponsor van het project en is er dus geen cent wijzer van geworden.

De achterwand van het orgel wordt straks gevormd door de houten pijpen van de 32'. Aan de kant van de speeltafel wordt nog een nieuw front geplaatst voor de oude frontpijpen, met daarin pijpwerk van de nieuwe Open Diapason 16 van het Great. Aan de zijkant komt een front met de oude pijpen van de Violone 16 van het pedaal — De achterwand van het orgel wordt straks gevormd door de houten pijpen van de 32′. Aan de kant van de speeltafel wordt nog een nieuw front geplaatst voor de oude frontpijpen, met daarin pijpwerk van de nieuwe Open Diapason 16 van het Great. Aan de zijkant komt een front met de oude pijpen van de Violone 16 van het pedaal

Afgelopen maandag klonken de eerste tonen van de Open Diapason 16 van het pedaal. Klanken die tot voor kort niet tot de ‘soundscape’ van de Hooglandse Kerk behoorden: diepe, dragende bastonen met een prachtige orkestrale streek en veel ‘oempf’…. Inmiddels hebben ook de andere registers geklonken (op vier registers na, die later deze zomer arriveren). Op grond daarvan ben ik er nu al van overtuigd dat het orgel in september aanstaande net zoveel opzien zal baren als het ‘oude orgel’ na de restauratie door Ahrend in 1980…. Dat wordt wat!

In de Hooglandse Kerk te Leiden laat Stichting Cathedral Organ Leiden een orgel van Father Willis uit 1892 plaatsen. Begin juni is door de firma Willis uit Liverpool gestart met de opbouw. Inmiddels al met enkele registers uitgebreid wordt het drieklaviers orgel in september van dit jaar in gebruik genomen. De bedoeling is het orgel te laten uitgroeien tot vier klavieren met onder meer een 32-voets tongwerk en hogedruktuba. De voortgang van het project is ook fotografisch te volgen via de Facebookpagina van de stichting.

Theo Visser is sinds 1999 organist van de Hooglandse Kerk waar hij ook regelmatig optreedt als begeleider van de Leidse Cantorij, een koor dat regelmatig Engels repertoire zingt.