advertentie Jan Jongepier – ‘Een schoone voorraad waarlyk’ Vijf eeuwen Friese orgelbouw
In 1970 waren er tegelijkertijd twee boeken over het Friese orgel verkrijgbaar: Maarten Seybel schreef ‘Orgels in Friesland’ en Jan Jongepier kwam met ‘Frieslands Orgelpracht’. Beiden hadden de intentie deze publicaties te laten volgen door een tweede deel. Het kwam er voor beiden nooit meer van, ondanks de frequente toezeggingen van Fedde Boeijenga zaliger dat Jongepiers deel II ‘haast klaar was’ of ‘bij de drukker lag’. Met name vanwege Jongepiers boek was dat jammer, omdat zijn eerste deel ophield bij het jaar 1800. Nu, haast dertig jaar later en veel kennis over het Friese orgel rijker, heeft Jongepier onder de auspiciën van de Stichting Organum Frisicum de gehele Friese orgelgeschiedenis maar herschreven. Hij doet dat uiteraard chronologisch waarbij voor elke periode een orgelmaker centraal wordt gesteld en wordt uitgelicht. Veel aandacht uiteraard voor de orgelmakerij Van Dam, wiens dominante geest behalve over dit boek ook over het Friese orgelbestand waait. Jongepiers passie voor architectuur en vormgeving laat hij botvieren in uitgebreide en zeker interessante analyses van de diverse fronttypen van het huis Van Dam en hun concurrenten en leerlingen. Het feit dat het boek geen droge opsomming van losse orgelportretten is, komt de leesbaarheid van het verhaal zeker ten goede. Nadeel is wel dat achterin het boek zo’n 40 pagina’s nodig zijn om (in telegramstijl) alle disposities ‘weg te werken’, waarbij voor de lezer de kennis van de in het fries gestelde plaatsnamen wel zo handig is… De vormgeving van het boek is verder vrij traditioneel, op het ietwat saaie af. Blijkbaar komt dit de ruimte voor het plaatsen van zeer veel fotomateriaal ten goede. Want dat is een sterk punt van dit boek. Vele honderden goed scherpe foto’s, waarvan de meeste in kleur, larderen de tekst en zetten deze kracht bij, maar laten ook de eenvormigheid van veel Friese orgels zien. Het is het informatieve aspect dat deze foto’s waarde geeft. Puur fotografisch gezien hadden veel orgels m.i. wat minder vanuit het ‘kikvorsperspectief’ mogen worden genomen of worden onthoekt (vele orgels ‘vallen’ nu naar achteren) en het vele blauw- en groenzweem is bij nogal wat foto’s bepaald storend. Opvallend is overigens dat bij de beschrijving van de 20e eeuwse orgels vrijwel alle foto’s zwart-wit zijn. Zijn deze orgels dan zo kleurloos? Wij denken dat Jongepiers interesse hier niet zo ligt en dat dreigt het boek haast al weer meteen gedateerd te maken, want om ons heen zien we (gelukkig) een toenemende interesse in het wel en wee van de orgels uit de periode 1900-1960. [AART DE KORT]
Vijf eeuwen Friese orgelbouw, door Jan Jongepier; uitg. Friese Pers Boekerij, Leeuwarden, 2004; ISBN 90 330 1199 9; 224 blz.; € 29,50
