Text Example

advertentie

Jaap Zwart – Bach en Duitse romantici. Orgels van de Domkerk in Utrecht en de Grote of Martinikerk Doesburg. Praeludium et Fuga e-Moll BWV 548 (Straube); Praeludium und Fuga cis-Moll BWV 849 (Reger); Toccata und Fuga d-Moll BWV 913 (Reger); Praeludium und Fuga b-Moll BWV 867 (Reger); Ich hatte viel Bekümmernis BWV 21 (Liszt); Symphonie Pastorale – Hirtenmusik BWV 248 (Karg-Elert); Fantasia et Fuga g-Moll BWV 542 (Straube); Praeludium c-moll op. 61/1 (Renner jr); Zweite Sonate (c-moll) für orgel op. 45 (Renner jr.); Choralvorspiel ‘Gottlob, es geht nunmehr zu Ende’ (Kaun); Fantasie und Fuge c-moll op. 62/2 (Kaun); Phantasie und Fuge c-moll op. 29 (Reger). 2CD BM3004 € 17,95

Jaap Zwart – Nederlandse Orgelmuziek. Orgels van de Grote Kerk in Gorinchem en de Grote of Martinikerk in Doesburg. Orgelhymne ‘Wilt heden nu treden voor God den Heere’ (Jan Zwart); Fantasie en Fuga over het Valeriuslied ‘Hoe groot, o Heer en hoe vervaerlic’ (D.J. Zwart); Bede ‘O Heer die daer des Hemels tente spreyt’ (Jan Zwart); Variaties en dubbelfuga over het Valeriuslied ‘Merck toch hoe sterck’ (Bijster); Variaties en Fuga over ‘Waer dat men sich al keerd of wend’ (Mudde); Aria ‘Geluckig is het Land’ (Jan Zwart); Valeriussuite (Vogel); Improvisatie-Variaties over het Oude Wilhelmus (Van Egmond); Improvisatie over ‘Ik hoor trompetten klinken’ (Jaap Zwart); Postlude no. 2 in A major (De Vries); Vrees niet o mijn ziele (Jan Zwart); Neem Heer mijn beide handen (Jan Zwart); U bid ik aan, o Macht der Liefde (Jan Zwart); Deuxième Choral pour Orgue (Bijster); Fantasie over Psalm 33 (De Wolf); Thema met variaties ‘God roept ons broeders’ (S.C.Jansen); Trio Psalm 38 (Jaap Zwart sr); Gezang 128 (Zwart); Fantasie en koraal over Gezang 324 (Zwart); Orgelkoraal Psalm 61 (Zwart); Improvisatie Psalm 43 (Zwart). 2CD BM3003 € 17,95

Muzikale interpretatie * * * * *

Programmakeuze * * * *

Keuze van de instrumenten * * * * *

Kwaliteit van de opname * * * *

Informatie in het booklet * * * *

Grafische vormgeving (cd en booklet) * * * *

Het leek Cantilena een goede gedachte om een aantal uitverkochte cd’s van Jaap Zwart opnieuw uit te geven. Dat werden maar liefst vier schijven, verpakt als twee dubbel-cd’s. Van beiden een beknopte beschrijving.

Dubbel-cd M3003: Nederlandse orgelmuziek.

De eerste schijf draagt als opschrift “Valerius’Gedenck-clanken. Jaap Zwart speelt op het orgel van de Grote Kerk in Gorinchem welluidende bewerkingen die Nederlandse componisten van deze vaderlandse liederen maakten. Breed zet hij in met de Orgelhymne “Wilt heden nu treden voor God den Heere” van zijn grootvader. Dan klinken van Dirk Janszoon Zwart, Jacob Bijster, Willem Mudde, Willem Vogel en Piet van Egmond bewerkingen, die het op het Witte-orgel uitermate goed doen. Ongecompliceerde muziek van toen die, zeker bij ouderen, nostalgische gevoelens zal oproepen. Ter afsluiting improviseert Jaap Zwart over “Ik hoor trompetten klinken”. Met zijn minimalistisch aandoende aanpak weet hij tot het laatste akkoord de spanning er in te houden.

De tweede cd heeft als titel “Van leraar op leerling”. Zwart bespeelt nu het Walcker orgel van de Grote kerk te Doesburg. Van Hendrik de Vries, één van de leermeesters van Jan Zwart, weerklinkt Postlude nr. 2 in A major, gecomponeerd in 1905. Een monumentaal werk, vol pathetische voorhoudingen. De uitgestraalde compositorische grandeur ervan staat echter nauwelijks in verhouding tot de daarop volgende drie orgelliederen van Jan Zwart, waaronder de bewerking “Als ge in nood gezeten”. Bewerkingen, die balanceren op de grens van romantiek en sentimentaliteit. Wèl echte Hollandse romantiek bieden daarna “Deuxième Choral pour Orgue” van Bijster en Psalm 33 van Cornelis de Wolf, die o.a. Piet van Egmond en Simon C. Jansen onder zijn leerlingen telde. Van laatstgenoemde speelt Jaap Zwart weer nogal zoetgevooisde variaties over “God roept ons broeders tot de daad”. Van zijn eigen vader, die ooit orgel studeerde bij Jacob Bijster, vertolkt Zwart het sereen klinkende trio over Psalm 38. De daaropvolgende 3 koraalbewerkingen over Gezang 128, Gezang 324, Psalm 61 zijn van Jaap Zwart zelf. Ter afsluiting improviseert hij ook op deze cd over een koraal, ditmaal Psalm 43.

Wie graag muziek in de “Jan Zwart stijl” beluistert, zal aan deze dubbel-cd véél muzikaal genoegen beleven.

Dubbel-cd M3004: Bach en Duitse romantici.

Op eerste schijf interpreteert Jaap Zwart “Bach door de bril van Duitse romantici”. Hiervoor koos hij het Bätz orgel van de Utrechtse Domkerk, dat naast helderheid ook de nodige souplesse en dynamiek biedt. Bach door de muzikale bril van de 19de eeuw, zoals Karl Straube dat in zijn Bach-uitgaven laat zien, vol aanwijzingen voor articulatie en dynamiek. Zwart probeert die in zijn interpretatie zo nauwkeurig mogelijk te volgen. ”Het is natuurlijk heel anders dan hoe we tegenwoordig gewend zijn Bach te spelen, en dat maakt dat het wel eens tegen je gevoel ingaat. Opmaten bij voorbeeld, die je gewoonlijk wat lichter en los van de eerste tel maakt, moeten bij Straube juist eraan worden gebonden.” Zo klinkt Preludium et Fuga e-moll BWV 548 bezonken en met een gevarieerd klankpalet door de gewelven van de dom. Daarna brengt hij door Max Reger bewerkte versies van BWV en BWV 913 ten gehore. De visie van Franz Liszt klinkt door in “Ich hatte viel Bekümmernis, BWV 248, gevolgd door een romantische bewerking van de Symphonie Pastorale, BWV 248, van Sigfrid Karg-Elert. Maar het laatste woord krijgt Straube toch weer in zijn notatie van Fantasia et Fuga g-moll, BWV 542.

De tweede schijf is geheel gewijd aan minder bekende werken uit de Duitse romantiek. Zwart speelt op het Doesburgse Walcker-orgel, dat hier optimaal voor is toegerust, ter opening het Preludium opus 61 en een groots opgezette Zweite Sonata opus 45 van Josef Renner jr, leerling van Joseph Rheinberger. Van de Berlijnse organist brengt hij vervolgens het koraalvoorspel “Gotlob, es geht nun mehr zum Ende” en Fantasie und Fuge in c-moll ten gehore. De Phantasie und Fuge in c moll van Max Reger weerklinkt dan als afsluiting van een reeks minder bekende Duits-romantsche composities. Een oeuvre dat zo boordevol is van emotionele expressies, dat niet alleen het vertolken maar ook het luisterend ondergaan daarvan best vermoeiend is.

Jaap Zwart laat zich in deze producties kennen als een gedreven organist, als een waardige telg uit de Zwart-dynastie. Maar, in tegenstelling tot veel Zwart-epigonen, gaat de muziek nergens met hem op de loop. Als altijd blijft zijn expressievolle spel beheerst en waardig. In het bijzonder in zijn improvisaties ontwikkelde hij geheel eigen en aansprekende stijl.

De booklets bij deze heruitgaven geven voldoende achtergrondinformatie over organist, componisten, gespeeld oeuvre en de gebruikte orgels. Alleen komt de ordening en opmaak ervan wat rommelig over.

De muziekopnamen zijn behoorlijk ruimtelijk, als goede ambiance voor romantische orgelmuziek. Dat gaat hier en daar wel ten koste van het muzikale detail. Met name Bachs werken en de veelal complexe toonstructuren van de Duits-romantische werken komen hierdoor, naar mijn beleving, wat minder goed uit de muzikale verf.