Het wereldberoemde Van Hagerbeer/Schnitger-orgel in de Alkmaarse Grote Kerk wordt gerestaureerd. Begin 2015 zal het werk naar verwachting gereed zijn en kan het prachtige instrument zijn klanken weer laten horen. In dit blog doet Jan Zwart, bestuurslid van de Alkmaarse Stichting Vrienden van het Orgel, voor de lezers van Orgelnieuws verslag van de voortgang van de restauratie. Hij wordt bijgestaan door de organisten Pieter van Dijk (stadsorganist) en Frank van Wijk, Erik Winkel, adjunct-directeur van Flentrop Orgelbouw en Hans Steketee, bestuurslid en webmaster van Orgelfestival Holland/Alkmaar Orgelstad.
advertentie
Verder met het gewone werk
13 november. De langste pijp staat weer in het orgel. In de tussentijd ging het gewone werk gestaag door. Regelmatig komt er een zending gespoelde en herstelde pijpen uit Zaandam terug met de bestelbus van Flentrop. De orgelpijpen – die ervoor zijn gemaakt om ‘eeuwig’ te blijven staan – beleven waarschijnlijk de meest turbulente periode uit hun bestaan. Oneerbiedig gezegd: er wordt wat met ze rondgesjouwd! Een paar weken geleden van hun plaats gehaald en in een kist gelegd, vervolgens naar de werkplaats in Zaandam, daar gespoeld en hersteld, vervolgens (weer ingekist) terug naar Alkmaar, uit de auto, de kerk in en naar boven getakeld. En deze geblinddoekte pijpen moeten straks opnieuw eeuwig klinken? Je zou toch voor altijd verstomd zijn?!
Dat ze desondanks gaan spreken is te danken aan de zorgvuldige behandeling van de pijpenmakers Arjen de Boer, Jeroen Rijpkema, Jur Way en Nico Ouwehand, en op een later moment de intonateurs Jan Ballintijn en Dick Koomans.
Het omhoog takelen is best een spannend onderdeel van de terugtocht. Als Nico boven is en zichzelf aan een ketting vast maakt vraag ik of hij soms gaat bungeejumpen. Nee zegt hij serieus, dat zijn veiligheidsvoorschriften. Ja natuurlijk, beetje flauw dat ik die opmerking maakte. Ik neem er een foto van hoe hij de kist omhoog takelt en dat is best eng op zo’n twintig meter hoogte. Begrijpelijk dat die arbovoorschriften er zijn en worden nageleefd.
Conducten
Nico monteert de conducten in het Hoofdwerk, die van het Bovenwerk zijn al teruggeplaatst. Ook de conducten waren sterk aangetast door corrosie. Als die daar zo gevoelig voor zijn, waarom worden die dan nu ook weer van lood gemaakt en niet van bijvoorbeeld pvc, vraag ik. Dit is een historisch orgel zegt Nico. In de tijd van Van Hagerbeer en Schnitger bestond er geen pvc, dus daarom maken we ook nu de conducten weer van lood, overigens wel met een kleine legering tin erbij. Dat voorkomt voor een belangrijk deel al de corrosie.
Vergulden
Jur Way is bezig met het vergulden van de grote pijp (‘Magister Principaal’) die gisteren (12 november) is teruggeplaatst. Na het innerlijk wordt ook het uiterlijk hersteld. Dat kan nu makkelijk met die grote steiger voor het front. Een volgende keer zal ik wat meer vertellen over het lof- en schilderwerk aan het orgel.
‘Mijn orgel’
Binnen in het orgel is Jan Ballintijn bezig met intoneren. Af en toe hoor je het geluid van een pijp. Hij is bezig met de Quint 6 van het pedaal. Er blijkt echter één pijp te missen, groot Cis. Jan gaat naar boven, Jan gaat naar beneden, maar komt terug zonder de Cis. Zo’n pijp zie je toch niet over het hoofd! Nou ja, misschien weet Arjen de Boer het. Een dag later hoor ik dat de pijp gevonden is en inmiddels op z’n plek staat. Gelukkig!
Jan vertelt dat hij hier dertig jaar geleden ook heeft gewerkt bij de vorige restauratie. ‘Het is een beetje mijn orgel. Ik was net in dienst en toen zei Steketee, de toenmalige directeur: Jan, jij gaat Alkmaar doen. Dat gaf wel een gevoel van vertrouwen. Maar gelukkig ben ik niet de enige hoor, we kunnen elkaar makkelijk vervangen. We weten waar we op moeten letten en de bedrijfsleiding zorgt voor duidelijke afspraken’.
Een paar weken later wil ik Jan weer opzoeken, maar zijn plek blijkt ingenomen door Dick Koomans, een van de andere intonateurs. Hij zal het laatste traject uitvoeren en komt in een volgend blog aan het woord.
Ik verwonder me steeds meer over wat er allemaal bij de restauratie van een dergelijk groot orgel komt kijken. Zoveel mensen als er aan dit instrument werken en gewerkt hebben! Dan realiseer je je ook wat een voorrecht het is om zo’n instrument te bespelen en dat eigenlijk niemand kan zeggen: ‘dit is mijn orgel’.
Muziek voor de koning der instrumenten
Inmiddels is bekend dat het herstelde Van Hagerbeer/Schnitgerorgel op zaterdag 11 april 2015, 16.30 uur opnieuw in gebruik zal worden genomen. Onder de titel ‘Muziek voor de koning der instrumenten’ zullen stadsorganist Pieter van Dijk en Frank van Wijk solo en vierhandig composities van onder andere Johann Sebastian Bach, Nicolaus Bruhns, Louis Marchand en Dietrich Buxtehude ten gehore brengen. Informatie: Alkmaar Orgelstad.
Zie ook
De vorige aflevering van dit blog
Meer foto’s van de reparatie en terugplaatsing | Flickr.com
© 2015 fotografie Jan Zwart
