Het wereldberoemde Van Hagerbeer / Schnitger-orgel in de Alkmaarse Grote Kerk wordt gerestaureerd. Begin 2015 zal het werk naar verwachting gereed zijn en kan het prachtige instrument zijn klanken weer laten horen. In dit blog doet Jan Zwart, bestuurslid van de Alkmaarse Stichting Vrienden van het Orgel, voor de lezers van Orgelnieuws verslag van de voortgang van de restauratie. Hij wordt bijgestaan door de organisten Pieter van Dijk (stadsorganist) en Frank van Wijk, en Erik Winkel, adjunct-directeur van Flentrop Orgelbouw.
advertentie
Loodzwaar probleem
Het vorige blog eindigde ik met de alarmerende mededeling van Erik Winkel dat er een groot probleem is met de langste pijp van het orgel, de groot C van het pedaalregister Principaal 22’: deze geeft al jaren geen geluid. Bovendien bestaat het risico dat hij nog verder uit balans raakt en uiteindelijk naar beneden kan vallen. Je moet er niet aan denken. Desondanks heeft het nogal wat overleg gekost om de aanwezigheid van de 28 meter hoge steiger te benutten om deze kolos te demonteren, te laten repareren en weer terug te plaatsen.
Paspoort ‘Magister Principaal’
Ik besluit deze langste pijp een naam te geven. Het is immers een eerbiedwaardige maestro, die bijna 370 jaar op dezelfde plek staat en al die jaren nooit van zijn plek is geweest.
Naam: ‘Magister Principaal’.
Bouwjaar: tussen 1639 en 1645
Bouwheren: Germer Galtuszoon van Hagerbeer, Galtus Germer van Hagerbeer en Jacobus Galtuszoon van Hagerbeer
Lengte: 8,26 meter
Doorsnee: 30 cm
Gewicht: ca. 400 kilo
Oorspronkelijke functie: Contra FF op het hoofdmanuaal (24 voet)
Huidige functie: Groot C op het pedaal (klinkt als contra GG (16 voet)
Magister Principaal bestaat geheel uit lood. Lood is een ‘zachte’ metaalsoort waardoor gemakkelijk schade kan ontstaan als je de pijp verplaatst. Zonder deze pijp zou het orgelfront ontsierd worden door een naargeestig gapende gleuf die het vele (onder andere vrouwelijk) schoon dat ontwerper Jacob van Campen door diverse handwerkslieden in het orgelfront heeft laten verwerken zou overheersen.
Afdaling
Op maandagochtend 10 november 2014 hebben negen medewerkers van Flentrop Orgelbouw en een vijftal medewerkers van Perfect Steigerbouw de pijp 20 meter lager laten zakken. Dat ging zo voortvarend dat uw blogschrijver verrast was de pijp om 10 uur al op de ‘operatietafel’ beneden aan te treffen. Gelukkig was Hans Steketee er wel bij, hij heeft het hele project gefilmd.
Magister Principaal is niet helemaal ongeschonden beneden aangekomen. In het midden is een behoorlijke knik te zien. Ik vraag aan ‘dokter’ Arjen de Boer of dit verholpen kan worden. ‘Komt goed, Jan, woensdag zie je er niets meer van’. Maar nu richten de orgelmedici zich op de voet van de pijp. Want daar zit het probleem van de zwijgzaamheid. Het corpus zat aan de achterkant los van de voet waardoor deze meer en meer over de voet heen zakte. Voet, kern en corpus komen alle drie bij elkaar en zaten allemaal los. Hierdoor kon de wind langs de kern ontsnappen zonder dat de pijp geluid gaf. Daarbij komt dat hoe schever de voet is, hoe sneller de verzakking verder gaat. Om dat te kunnen herstellen moet de voet van de pijp worden afgezaagd. De ‘doktoren’ kunnen aan het werk!
Herstel
Als ik de volgende dag langs kom zit de voet alweer aan de pijp gesoldeerd. En . . goed nieuws . . de pijp spreekt! Met hulp van een ventilator is dit uitgetest. Ook de knik in het midden van de pijp is verdwenen. Jur Way is bezig de ringen aan de pijp bij te solderen, want op meerdere plekken wordt de pijp verankerd. Magister Principaal mag nog een dagje blijven liggen, maar morgen zal ie na drie dagen weer opstaan om hopelijk weer een aantal eeuwen rechtop te blijven en vooral. . . te klinken!
In de volgende aflevering van dit blog: ‘De spanning stijgt. . .’
Zie ook
De vorige vier afleveringen van dit blog
© fotografie Jan Zwart (tenzij anders vermeld)
