Eind augustus werd de restauratie en reconstructie van het Vater-orgel in het Noord-Duitse Wiefelstede afgerond door orgelmaker Henk van Eeken uit Herwijnen. Op dinsdag 9 september wordt dat feit gemarkeerd met een concert door Hans Davidsson.

Text Example

advertentie

Het orgel van de lutherse St.-Johannes-Kirche in Wiefelstede bij Oldenburg in Nedersaksen werd gebouwd door Christian Vater uit Hannover. Op 4 januari 1731 vond de eindkeuring plaats door organist Christoph Lanau uit Oldenburg. Vanwege de rouwperiode naar aanleiding van het overlijden van de Deense koning Friedrich IV duurde het nog tot 21 oktober 1731 voordat het orgel voor het eerst in een kerkdienst werd gebruikt.

Verloren

Het Vater-orgel doorstond de tijd vrijwel ongeschonden, inclusief zijn middentoonstemming. Tot 1909, toen orgelmaker Johann Martin Schmid uit Oldenburg het instrument ingrijpend wijzigde. Niet alleen de zes tongwerken, ook de Quinta 3, Mixtur, Waldfloit 2 (gedeeltelijk) en de Sesquialt gingen daarbij verloren.

Orgelbewegung

Een kwart eeuw later, in 1935, wordt de dispositie door Alfred Führer onder invloed van de Orgelbeweging al weer voor een groot deel gereconstrueerd door plaatsing van gelijknamige registers. Bij de werkzaamheden worden twee van de vier originele spaanbalgen verwijderd. In 1981/82 worden verdere reconstructie- en restauratiewerkzaamheden uitgevoerd door Führer. Alle pijpwerk van na 1731 werd vervangen en nieuw gemaakt.

Reconstructie

Restauratie van het orgel bleek dertig jaar later opnieuw noodzakelijk. Een reconstructie van het instrument diende daarbij uitgevoerd te worden naar de huidige inzichten in het werk van Vater. Het Vater-orgel (1752) in de Klosterkirche Marienrode bij Hildesheim gold daarbij als belangrijk oriëntatiepunt, even als zijn werk in Bockhorn (1722), Westerkerk Amsterdam (1726), Gifhorn (1748) en Hohenrode (1749). De opdracht voor de werkzaamheden werd gegeven aan Henk van Eeken te Herwijnen. In 2011 is gestart met demontage van het orgel.

Alle pijpwerk van 1982 werd vervangen en nieuw gemaakt. Tevens werden de windvoorziening, kanalisatie en de klaviatuur gereconstrueerd. Het beschikt nu weer over vier spaanbalgen waarvan er twee nieuw zijn gemaakt. De middentoonstemming werd niet hersteld, in plaats daarvan werd, om praktische redenen, een Bach-Kellner-stemming aangebracht.

Ingebruikname

Op Pinksterzondag 8 juni 2014 kon het orgel, op drie registers na, voor het eerst na de restauratie weer in een kerkdienst worden gebruikt. Eind augustus zijn ook de laatste werkzaamheden afgerond, zodat het instrument op dinsdag 9 september kan worden gepresenteerd met een concert door Hans Davidsson. Het concert vindt plaats in het kader van het Arp-Schnitger-Festival en het Musikfest Bremen. Op het programma staan werken van Weckmann, Buxtehude, Böhm en Bach. Het concert begint om 20.00 uur. Toegang bedraagt € 15.

Dispositie

Manual CDE-c³Principal 8 – 1731
Rohrfloit 8 – 1731
Octav 4 – 1731
Quinta 3 – 2014
Octav 2 – 1731
Mixtur IV – 2014
Trompet 8 – 2014
Vox humana 8 – 2014

Brust CDE-c³Gedackt Liebl. 8 – 1731
Floit 4 – 1731
Waldfloit 2 – 1731/2014
Sesquialt II – 2014
Dulcian 8 – 2014

Pedal CDE-d¹Principal 8 – 1731
Octav 4 – 1731
Posaun 16 – 2014
Trompet 8 – 2014
Trompet 4 – 2014

Werktuiglijke registers
‘Coppelung Zu den Claviren und seines Guten tremulant, der durch das Gantze werck Gehet’
Hauptventil – centrale afsluiter voor alle werken

Windvoorziening: vier spaanbalgen 4’ x 7’; twee uit 1731 en twee uit 2014
Toonhoogte: a1 = 458,5 Hz bij 20° Celsius
Temperatuur: Bach-Kellner
Windruk: 69,5 mm waterkolom

Samenstelling vulstemmen

Mixtur IV
C: 2/3 – 1/2 – 1/3 – 1/4
c: 1 1/3 – 1 – 2/3 – 1/2
c¹: 2 2/3 – 2 – 1 1/3 – 1
c²: 4 – 2 2/3 – 2 – 1 1/3

Sesquialt II
C: 2/3 – 2/5
c: 1 1/3 – 4/5
c¹: 2 2/3 – 1 3/5

Gegevens met dank aan Henk van Eeken.

Zie ook
www.orgelpodcast.de – website over de restauratie van het Vater-orgel