Text Example

advertentie

Schweizerische Hausorgeln vom 17.-20. Jh.

Eine Musikalische Reise mit Annerös Hulliger und 21 klingende Geschichten aus 350-jähriger Tradition

Annerös & Regula Hulliger, Orgel

Label: Musiques Suisses (3 cd’s)

Bestelnummer MGB6260

Tijdsduur: 72’57” + 77’49” + 69’42”

Booklet: 93 pagina’s, D, E, F

Prijs: € 44,50

Muzikale interpretatie * * * *

Programmakeuze * * * *

Keuze van het instrument * * * * *

Kwaliteit van de opname * * * *

Informatie in het boeklet * * * * *

Grafische vormgeving (cd en boekje) * * * *

[button link=”http://www.orgelshop.nl/orgelnieuws” target=”_new” style=”large” title=”BESTELSERVICE”][/button]
Drie cd’s vol met opnamen van 21 Zwitserse huispijporgels: wie anders dan Annerös Hulliger had dit project met zoveel liefde en creativiteit kunnen volbrengen? Zij groeide ermee op, heeft in haar leven talloze van deze instrumenten bespeeld en weet als geen ander hoe deze klinkende meubelstukken op de voordeligste wijze gepresenteerd kunnen worden. Ik herinner me hoe ik, vele jaren geleden, al eens Toggenburger huismuziek heb zitten noteren vanaf een langspeelplaat met “Toggenburger Hausorgeln”, gespeeld door niemand minder dan Hulliger. Ik vond ’t kostelijk, die volkstümliche Ländler en Walzer op zo’n intiem klinkend huiskamerorgeltje! En nu ligt er dus zo’n 3½ uur huispijporgelmuziek voor me, ingespeeld door diezelfde Annerös, inmiddels de zestig gepasseerd.

Dat Zwitserland zo’n lange en rijke huisorgeltraditie kent, hebben we mede te danken aan het feit dat de Zwiserse reformator Huldrych Zwingli in 1524 beval dat het orgel uit de kerken moest worden verbannen. In de kerk mocht uitsluitend eenstemmig en onbegeleid worden gezongen. Het meerstemmig musiceren met instrumenten verplaatste zich daardoor naar het huiselijke circuit – en het orgel ging méé. Piëtistische groepen gebruikten het orgel bij huiselijke godsdienstoefeningen, te vergelijken met de “gezelschappen” die in ons land bijeenkwamen. Het orgel functioneerde dan als begeleiding bij het zingen: vanuit deze functie is echter nauwelijks enige religieuze huisorgelmuziek gecomponeerd. Talrijk zijn daarentegen de manuscripten met luchtige volksmuziek, die men kennelijk óók graag op deze orgels speelde. Na kerktijd, neem ik aan…

Veel Toggenburger en Appenzeller huisorgels bleven bewaard en zijn intussen ook zorgvuldig gerestaureerd. Vaak bezitten ze een relatief hoog aantal houten pijpen en een vriendelijke klank. Het Emmentaler huisorgel heeft meer metalen pijpen en klinkt boventoonrijker. Ook de uiterlijke vormgeving is duidelijk afwijkend van het Toggenburger orgeltype. Wat ze gemeenschappelijk hebben, is de vaak rijk gedecoreerde beschildering: ’t waren echt pronkstukken in huis!

De drie cd’s zijn thematisch geordend. Op cd1 horen we zes huisorgels uit deftige burgerhuizen en uit huiskapelletjes, gebouwd in tweede helft van de 17e eeuw en het begin van de 18e eeuw. Daaronder bevindt zich ook een van de oudste Zwitserse huisorgels: het instrument dat in 1636 door Aaron Rieck werd gebouwd en dat nu in de kerk van Praden (bij Chur) staat. In haar repertoirekeuze is Hulliger op cd1 dichtbij de gangbare orgelliteratuur gebleven, met componistennamen als Pachelbel, Muffat, Froberger, Kerll en Krebs. Drie deeltjes uit “Märsche der schweitzerischen Truppen” van de Züricher pianoleraar Egli (1742-1810) vormen hier het meest uitbundige uitstapje naar de volksmuziek. De werking van de middentoonstemming is goed waarneembaar in de opnamen uit Klosters; het orgel in St. Antönien klinkt dankzij de kerkakoestiek en de aanwezigheid van een Subbass 16’ meer als een kerkorgel dan als een huisorgel.

Zetten we vervolgens cd2 op, gewijd aan de huisorgels uit Toggenburg, Graubünden en het Appenzeller land, dan zitten we meteen in het volkstümliche genre. De componisten zijn dan overwegend onbekend, de titels van composities zitten meer in de sfeer van Ländler, Walzer, Walzer en Marsch. En als het orgel dan ook nog beschikt over een Trompete, zoals het het huispijporgel in Wildhaus, is de stap naar de dorpsfanfare niet groot meer. Of het nu om onderhoudende dansjes gaat of om serieuze kerkmuziek, Annerös Hulliger weet met grote precisie het vaak griezelig directe toucher van deze orgeltjes onder controle te houden. Bewonderenswaardig, want –ook al denkt het grote publiek bij virtuositeit misschien eerder aan symfonieën van Widor en Vierne- het gaat er in dit kleinorgelrepertoire soms flink virtuoos aan toe! Zelfs onze landgenoot Philippus Pool (1709-1795) komt voorbij! Cd2 is er een die je gerust kunt opzetten tijdens een verjaardagsvisite met uitsluitend mensen die niks met orgelmuziek hebben. Wedden dat ze ’t leuk vinden?

Op cd3 komen vervolgens de Emmentaler huisorgels aan bod. Emmentaler – ik moet dan altijd terugdenken aan een luisterles bij het vak Duits op de middelbare school, waarin het draaide om de vraag “Mutti, wo kommen die Löcher im Käse her?” Hier vallen echter geen gaten, integendeel: er komt nog méér bij! Annerös laat zich nu bijstaan door haar dochter Regula, die in verschillende stukken als derde en vierde hand meespeelt. Vierhandig spel is een karakteristiek element van het huiselijk musiceren en past dus perfect in dit project. We leren Annerös Hulliger ook kennen als componiste: met “Neue Töne für den alten Bernermarsch” presenteert zij muziek die aansluit bij de volksmuziek, zij het in een wat kleurrijker gewaad, terwijl “Bantidaraki (2006)”, een compositie is waarin de onregelmatige ritmiek van de Oost-Europese muziektraditie een hoofdrol speelt.

Het boekje –met een omvang van bijna honderd pagina’s zou je haast van “boek” gaan spreken- geeft uitvoerige achtergrondinformatie bij de instrumenten en bij de gespeelde muziek, liefdevol beschreven. In alles is merkbaar dat hier gespeeld én geschreven wordt door iemand die helemaal verknocht is aan deze huismuziek.

Het is niet aanbevelenswaardig om deze 3½ uur huisorgelmuziek in één keer te consumeren. Behandel het als snoepgoed: heerlijk in kleine porties, maar als je er teveel van neemt komt het je neus uit. Geniet, en luister met mate! [DICK SANDERMAN]

[button link=”http://www.orgelshop.nl/orgelnieuws” target=”_new” style=”large” title=”BESTELSERVICE”][/button]