Het bestuur en de directie van het Academiehuis | Grote Kerk Zwolle (AGKZ) hebben besloten dat het Schnitger-orgel uit 1721 bij de lopende restauratie wordt voorzien van de Norden-stemming. Het besluit werd op 19 november gepubliceerd. Daarmee verschillen zij van inzicht met de Stichting Schniterorgel Zwolle (SSZ) die een mildere ongelijkzwevende stemming voor zich ziet.
advertentie
Het Academiehuis is sinds 2015 eigenaar van de Grote of Sint-Michaëlskerk en verantwoordelijk voor beheer en instandhouding van gebouw en orgels. De in 2022 gestarte restauratie door Flentrop Orgelbouw brengt het instrument dichter bij de situatie van 1721 dan de voorgaande restauratie van 1953–1956.
‘Eenighsints passabel’
In het restauratieplan is vastgelegd dat het orgel een nader te bepalen ongelijkzwevende stemming zou krijgen, geïnspireerd op de in het keuringsrapport van 1721 beschreven gemodificeerde middentoonstemming. Dat keuringsrapport vermeldt dat enkele tertsen ‘wat grooter sijn gemaakt’ om andere intervallen ‘eenighsints passabel te maken’. De historische documentatie laat echter ruimte voor interpretatie.
Tijdens onderzoek en luisterproeven is daarom gekeken naar varianten binnen het middentoonstemmingsgebied. Volgens AGKZ bood een strikte middentoonstemming wel karakter, maar geen historische basis; het Zwolse orgel heeft deze stemming nooit gehad. De Norden-stemming werd gekozen als best passende benadering binnen de historische bandbreedte.
Beperkingen
In de toelichting stelt het Academiehuis dat de keuze niet uitsluitend technisch van aard is. De Norden-stemming zou het orgelklankbeeld en de ruimtelijke beleving benaderen zoals deze in 1721 moeten hebben geklonken.
De organisatie erkent dat de stemming beperkingen kan opleveren voor repertoire en samenspel met koor of moderne instrumenten. Om die reden onderzoekt men de aanschaf van een aanvullend begeleidingsorgel op langere termijn.
Verschil van inzicht
De keuze voor de stemming werd door het Academiehuis op 4 november jl. meegedeeld in een vergadering van de Stichting Schnitgerorgel Zwolle. Ook deze stichting hanteert het restauratierapport als leidraad voor inhoudelijke keuzes, meer pleit samen met door haar geconsulteerde adviseurs, vakorganisten en vertegenwoordigers uit de Zwolse muziekpraktijk voor een mildere ongelijkzwevende stemming dan Norden (1985).
Volgens SSZ biedt zo’n mildere stemming een bredere inzetbaarheid van het instrument, waarbij muziek tot circa 1850, waaronder het volledige werk van Bach, met minder concessies uitvoerbaar blijft. In de visie van de stichting is deze bredere bruikbaarheid wenselijk voor een orgel dat zowel liturgisch als concertant een veelzijdige rol vervult.
Vervolgstappen
Het bestuur van SSZ en titulair organist/adviseur Toon Hagen hebben daarom laten weten zich ‘unaniem en uitdrukkelijk’ van het besluit van AGKZ te distantiëren en beraden zich op vervolgstappen.
Zie ook
- Academiehuis Zwolle | Schnitgerorgel
- Notitie stemming Schnitger-orgel Zwolle – Erik Winkel (Flentrop Orgelbouw), Cees van der Poel (adviseur); oktober 2025 [pdf]
- Verklaring Stichting Schnitgerorgel Zwolle
