Op zaterdag 31 mei 2025 vindt om 19.30 uur in de Grote of Sint-Michaëlskerk te Oudewater de officiële presentatie plaats van het gerestaureerde Kam en Van der Meulen-orgel uit 1840. Het omvangrijke herstel van het instrument werd eind 2024 voltooid door Henk van Eeken Orgelmaker te Herwijnen.
advertentie
Naast regulier onderhoud is bijzondere aandacht besteed aan de historische tongwerken (Fagot 16, Vox Humana 8, Bazuin 16, Trompet 8 Pedaal en Clarinet 2’), die grondig zijn hersteld en opnieuw geïntoneerd. ‘De klank is daardoor opmerkelijk rijk en expressief geworden’, volgens organist Gerben Mourik in een persbericht.
Ouder
De bouw van het huidige orgel begon in 1837 met plannen van Wander Beekes, die echter voor voltooiing overleed. In 1838 werd het werk voortgezet door Willem Hendrik Kam en Hendrik van der Meulen. Het instrument verving een veel ouder instrument. Van het voor de bouw aangeschafte voormalige orgel van de Nieuwe Kerk in Delft werd in ieder geval de Vox Humana 8 overgenomen. Ook diverse andere registers en de vier spaanbalgen zijn van oudere datum.
Na de oplevering in 1840 volgden verschillende werkzaamheden. In 1895 vond herstel plaats door Bakker & Timmenga (Leeuwarden), gevolgd door werkzaamheden in 1922 door de firma P. van Dam (eveneens Leeuwarden). In 1928 bracht J.C. Sanders & Zoon (Utrecht) wijzigingen aan, waaronder vervanging van de Trompet 8’, herschikking van binnenpijpen en uitbreiding van pedaalklavier en pedaalkoppeling.
In 1964 werd het orgel in het kader van een kerkrestauratie een travee naar achteren verplaatst; de balgen kregen toen een plek in de toren. Ook de tractuur en windladen werden aangepast aan de toenmalige inzichten.
Restauratie
De restauratie van 1995 werd uitgevoerd door Bakker & Timmenga onder advies van Jan Jongepier. Het Bovenwerk werd uitgebreid en een pedaalkoppeling naar het Bovenwerk werd toegevoegd. Bij de meest recente werkzaamheden is vastgesteld dat een aanzienlijk groter deel van het pijpwerk – met name van de fluitregisters en de tongwerken – van vóór 1840 dateert.
Het recente herstel door Van Eekenwerd uitgevoerd in nauw overleg met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, onder begeleiding van drs. Wim Diepenhorst, specialist Klinkend Erfgoed.
Presentatie
Tijdens de presentatie zal stadsorganist en hoofdorganist van de Hervormde Gemeente Oudewater, Gerben Mourik, een toelichting geven op het restauratieproject. Henk van Eeken zal enkele technische en historische bijzonderheden van het werk belichten. Muzikale medewerking wordt verleend door Gerben Mourik en de overige organisten van de Hervormde Gemeente: Leendert Verduijn, Bas Koster, Jan Verweij en Arjen Verweij.
Dispositie
Manuaal C-f3
Prestant 16 discant
Prestant 8
Cornet V discant
Bourdon 16
Holpijp 8
Octaaf 4
Fluit 4
Quint 3
Octaaf 2
Mixtuur III-IV
Fagot 16
Trompet 8 – 1995
Bovenwerk C-f3
Prestant 4 – sinds 1995 op kantsleep
Quintfluit 3 – 1995; op sleep Prestant 4
Viola di Gamba 8 – oorspronkelijk alleen discant; bas 1995
Quintadeen 8
Carillon II discant
Holpijp 8 – was vóór 1995 gedeeld in bas/discant
Fluit 4
Woudfluit 2
Vox Humana 8 – uit het orgel in de Nieuwe Kerk in Delft (Johannes Duyschot 1708)
Pedaal C-c1 (klavier tot d1)
Prestant 8
Gedekt 16
Gedekt 8
Octaaf 4
Bazuin 16
Trompet 8
Clarinet 2
Werktuigelijke registers
Koppeling Bovenwerk aan Manuaal
Koppeling Manuaal aan Pedaal – c#1 en d1 1928
Koppeling Bovenwerk aan Pedaal – C- d1, 1995
Tremulant – 1922
Windvoorziening: vier spaanbalgen – ouder dan 1840
Winddruk: 102,5 mm mm wk. – oorspronkelijk vermoedelijk 91,6 mm of 35 graden Rijnlands)
Toonhoogte: a1 = 453,3 Hz bij 18° Celsius;
Temperatuur: evenredig zwevend
Samenstelling vulstemmen
Cornet V discant
c1 8 4 2 2/3 2 1 3/5
Mixtuur III-IV
C 2 1 1/3 1 c1 4 3 1/5 2 2/3 2
Carillon II discant
c1 4 1 3/5
Bronnen:
- Eeken, H. van (2024). Het Kam & van der Meulen-orgel in de Grote of St. Michaelskerk te Oudewater. Ongepubliceerd artikel (pdf).
- Persbericht Gerben Mourik (5 mei 2025)
