Op zondag 27 maart werd het geheel gerestaureerde Van Dam-orgel uit 1879 in de Mariakerk te Mantgum in een speciale kerkdienst weer in gebruik genomen. De door Bakker & Timmenga onder advies van Theo Jellema uitgevoerde restauratie vormde het sluitstuk van de integrale kerkrestauratie.
advertentie
De kerkvoogden van Mantgum konden in de negentiende eeuw maar geen genoeg krijgen van de vernieuwingen in en aan hun uit de late 16e eeuw daterende kerk.
In 1845 vervingen zij het orgel van Jan Harmens Camp door een nieuw tweeklaviers Van Dam-orgel. In de jaren 1865-1868 lieten ze de kerk verhogen, werden de buitenmuren gepleisterd en er kwam een nieuwe toren. In 1879 werd een nieuw gestukt plafond aangebracht.
Bij die gelegenheid werd het nog maar 34 jaar oude Van Dam-orgel verkocht en vervangen door een groter instrument – nu ook met een vrij pedaal – van dezelfde firma. Dit vorstelijke orgel onderging in de loop der tijd enkele reparaties, maar er zijn nooit ingrijpende werkzaamheden aan verricht.
Restauratie
Zo’n 140 jaar na de bouw vertoonde het orgel wel sporen van slijtage en de gebruikelijke droogteschade. De gelegenheid van de recente kerkrestauratie is benut om ook het orgel geheel te restaureren. Hierbij konden de in 1879 gereserveerde registers Salicet 4′ (Bovenwerk) en Bazuin 16′ (Pedaal) eindelijk worden geplaatst. Voor de Salicet is het voorbeeld gevonden in het Van Dam-orgel van Warga (1871), voor de Bazuin in het Van Dam-orgel van Assen (1896).
De restauratie behelsde de volgende werkzaamheden:
- schoonmaak van de orgelkas en houtwormbestrijding;
- herstel van gekrompen panelen en hang- en sluitwerk;
- herstel van schilder- en verguldwerk door Veldman en Veltman restauratie- en decoratieschilders te Haren;
- demonteren en opnieuw beleren van magazijnbalg en scheppers
- restauratie van kanalen en windladen; vernieuwing ventielleer, pulpeten en trekdraden; aanbrengen liegelind-ringen;
- restauratie van mechanieken (vernieuwing messingdraad);
- restauratie van de klaviatuur (verminderen zijwaartse speling, vernieuwing stootkussens)
- schoonmaken en waar nodig restaureren van het pijpwerk; uitdeuken en poetsen van het frontpijpwerk; vergulden van de labia front;
- nalopen intonatie en herstel waar deze was verlopen;
- beletteren van het registerplaatje Bazuin 16′ door L.K. van der Meer te Mantgum.
Dispositie
Manuaal C-g3
Prestant 8
Bourdon 16
Violon 8 disc
Holpijp 8
Octaaf 4
Roerfluit 4
Quintprestant 3
Octaaf 2
Cornet III disc.
Trompet 8 bas/disc
Bovenwerk C-g3
Salicionaal 8
Viola di Gamba 8
Fluit Does 8
Salicet 4 [1]
Flute Travers 4
Gemshoorn 2
Clarinet 8
Muette 8 [2]
Pedaal C-d1
Subbas 16
Prestant 8
Gedackt 8
Octaaf 4
Bazuin 16 [3]
Werktuiglijke registers
Klavierkoppel
Pedaalkoppel Manuaal
Tremulant Bovenwerk
Ventiel
Afsluiting Manuaal
Afsluiting Bovenwerk
Afsluiting Pedaal
[1] 2022; tot de recente restauratie gereserveerd, naam was in 1879 al op de registerstrip aangebracht.
[2] loze knop; slechts om redenen van symmetrie aanwezig
[3] 2022; bij de bouw gereserveerd, naamplaatje vermeldde in 1879 ‘Muette 16vt’
Stemming: gelijkzwevend
Opstelling pijpwerk
Manuaal: cancelvolgorde chromatisch met keerpunt
Bovenwerk: piramidaal
Pedaal: op dwars in de kas geplaatste lade, vanuit de kerk gezien links in de kas
Met dank aan Bakker & Timmenga, Theo Jellema (tekst) en Ad Fahner (fotografie)
