Text Example

advertentie

In opdracht van de ZaterdagMatinee schreef Jan Vriend BACHANALIA… mit Tränen…., een hommage aan zijn levenslang gekoesterde leermeester.

BACHANALIA… mit Tränen… is niet het eerste orgelwerk van componist/organist Jan Vriend (1938). Eerder schreef hij zijn driedelige Jets d’ Orgue, door hemzelf omschreven als ‘een kolossaal werk dat het orgel tentoonspreidt als een geluidsfontein, die een gigantisch scala aan klankcombinaties kan voortbrengen’ en Grosse Fuge, een van de zeldzame werken voor orgel en slagwerk in de muziekliteratuur.

BACHANALIA… mit Tränen… is geschreven voor organist Jan Hage én het Maarschalkerweerdorgel van het Concertgebouw dat voorzien is van een computer waardoor de componist nog meer uit het instrument kon toveren. ‘Normaal wordt een organist bijgestaan door één of twee registranten die de knoppen bedienen, maar op de computer kan je de registratie van tevoren programmeren,’ vertelt hij enthousiast. ‘Dat betekent dat de organist zonder hulp met een simpele beweging van een vinger, duim of voet telkens een stap verder kan gaan in het programma. De combinaties zijn onbeperkt.

Het orgel van het Concertgebouw orgel is een van de weinige orgels in ons land met die faciliteit. Ik betreur het nog steeds dat de Nederlandse orgelmaffia zo’n conservatief standpunt inneemt in de ontwikkeling van de orgelbouw en weigert mee te gaan met de internationale trend. De orgels van St Paul’s Cathedral in London en de Nôtre Dame in Parijs hebben al jaren zo’n computer.’

Voor zijn jongste compositie integreerde Vriend elementen uit Bach’s werken in zijn eigen klanktaal. Te horen zijn thema’s uit de Kunst der Fuge, de Passacaglia en de Matthäus Passion. Toch is zijn werk geen collage, benadrukt hij ‘maar een poging om in gesprek met de oude meester het belang van diens werken voor hedendaagse muziek te laten horen.’

‘Vanzelfsprekend heb ik voornamelijk herkenbare thema’s gekozen als extra dimensie voor de luisteraar,’ vult hij aan. ‘Daarnaast hanteer ik Bachs polyfone schrijfwijze, de eenstemmige lijnen die met elkaar een netwerk vormen. Bij mij moet je echter polyfonie eerder beschouwen als een bouwwerk van meerdere muzikale lagen.’

Waarom heeft Vriends compositie de woordspelige titel BACHANALIA en niet BACHIANIA?

Vriend: ‘Het is een knipoog naar de, in de oudheid jaarlijks terugkerende Bacchanalia, de vieringen, zeg maar orgieën, ter ere van Bacchus. Bachanalia (met één c) zouden, vind ik, jaarlijks terugkerende hommages aan Bach moeten zijn. BACHANALIA… mit Tränen… is bovendien een uitbundig stuk, levendig en vrolijk’

Maar… mit Tränen…

Vriend: ‘Inderdaad, tranen van ontroering. Ik ben al een dagje ouder en heb mijn leven lang een enorme bewondering voor Bach gekoesterd, voor de fenomenale kwaliteit van zijn muziek, een liefde zou ik het eigenlijk willen noemen. Het feit dat ik me even helemaal op Bach mocht concentreren riep heftige emoties op. De Tränen verwijzen naar mijn eigen sentimentele gevoelens èn naar Bachs’geciteerde, aangrijpende koraal “Wir setzen uns mit Tränen nieder”.’ [MARIANNE BROEDER]

Kijk ook hier eens

klik hier

ZaterdagMatinee, Radio 4, 13.00-17.00 uur

(herh. Dinsdag, Zaterdag Jongstleden, Radio 4, 20.00-23.00 uur)

Vrijdag 6 maart is van Jan Vriend in De Vrijdag van Vredenburg, Radio 4, 20.00-23.00 uur de Ouverture… de origen volcánico te horen.

Met dank aan de VPROgids.