Karg-Elert Organ Works | Elke Völker & Stefan Engels

karg-elert organ works

Sigfrid Karg-Elert moet een aangename tijd hebben beleefd toen hij zijn Choral-Improvisationen componeerde: ‘Ik lette er niet op of het morgen, middag, avond of nacht was, las steeds maar weer het Nieuwe en Oude Testament en onze gezangen en componeerde ononderbroken een jaar lang. Melodieën kwamen en gingen, als vogels in de lucht. Ik schreef neer, net wat de inspiratie mij bracht, ik was zo gelukkig als een kind.’

Text Example

advertentie



Gelukkig zal de componist ook geweest zijn met het commentaar van Karl Straube, die van mening was dat deze koraalbewerkingen die van Reger ver overtroffen in diepgang, zorgvuldigheid, inhoud en vormenrijkdom. De woorden van de Engelse organist Harvey Grace zullen eveneens tot blijdschap hebben gestemd: ‘Toen Reger zijn koraalvoorspelen uitbracht, namen we onze hoed af, maar toen Karg-Elerts koraalimprovisaties verschenen, gooiden we hem in de lucht van verrukking.’ Evenwel moest Karg-Elert enkele jaren voor zijn dood bitter constateren dat vrijwel niemand zijn werken nog speelde – in tegenstelling tot die van Reger. Na zijn eenzame dood in 1933 kwam daar geen verandering in. Integendeel, om uiteenlopende redenen raakte Karg-Elert steeds meer in de vergetelheid.

De laatste decennia van de vorige eeuw lieten gelukkig een kentering zien. Langzaamaan werd het weer bon ton om Karg-Elert te spelen. Iemand die in dat verband beslist genoemd moet worden, is Wolfgang Stockmeier. Hij wijdde als eerste een serie cd’s aan het orgeloeuvre van zijn landgenoot. In onze tijd zijn het met name Elke Völker en Stefan Engels die zich sterk maken voor de muzikale nalatenschap van Karg-Elert.

Onlangs voegden beiden aan hun integrale vastlegging van de orgelwerken een nieuw deel toe. Het programma is identiek: de boeken V en VI van de Choral-Improvisationen. Daarmee beschikken we trouwens in één keer over twee complete opnamen van de cyclus (Stockmeier beperkte zich destijds tot ongeveer de helft).

Karg-Elert liet zich bij het schrijven van zijn koraalimprovisaties inspireren door diverse componisten: Bach, Brahms, Guilmant en Reger. Gecombineerd met zijn eigen coloristische inslag levert dat een boeiende kruisbestuiving op van contrapunt, laatromantiek en impressionisme; dit is muziek die zelden verveelt. Neem bijvoorbeeld de fantasie over Jerusalem, du hochgebaute Stadt. Nadat eerst de aardse macht en pracht van de stad in alle toonaarden wordt bezongen, volgt op een gegeven moment een tamelijk abrupt decrescendo, waarna het stuk uiteindelijk fluisterzacht ‘eilt aus dieser Welt’.

Over tekstuitbeelding gesproken … De ontroerende meditatie over O Gott, du frommer Gott is geschreven ter herinnering aan de moeder van de componist. Verder bevindt zich in deze verzameling de overbekende triomfmars over Nun danket alle Gott, zonder twijfel Karg-Elerts beroemdste compositie. Een feestelijk postludium over Wunderbarer König, waarin de organist gezelschap krijgt van een vijftal koperblazers, vormt ten slotte de apotheose van de cyclus.

Elke Völker en Stefan Engels bevestigen met deze cd’s hun reputatie als Karg-Elert-specialist. Zoekend naar mogelijke verschillen valt vooral op dat Völker en Engels in interpretatie, articulatie en registratie amper voor elkaar onderdoen. Daarmee is niet gezegd dat er nergens (lichte) verschillen zijn waar te nemen, maar die verschillen zijn niet zodanig dat ze leiden tot een algehele voorkeur voor hetzij de één, hetzij de ander.

Eigenlijk gaat mijn voorkeur maar één keer expliciet uit naar één van beiden. Dat is in Nun danket alle Gott, waar het bredere tempo van Völker het karakter van het werk in mijn optiek meer recht doet. De aanpak van Engels is me daar wat al te voortvarend.

De gekozen instrumenten, het Walcker-orgel (1903) van de Christuskirche in Heidelberg en het Kuhn-orgel (1914) van de St. Anton in Zürich, zijn ideale voertuigen voor deze muziek en geven elkaar net als de organisten weinig toe.

Wat betreft de bijgeleverde documentatie is het Priory-booklet het uitgebreidst van de twee. Als het gaat om uiterlijke presentatie spreekt de Aeolus-uitgave het meest tot de verbeelding. Voor het overige eindigen deze producties wat mij betreft ex aequo, met Karg-Elert postuum als grote winnaar.

 

Inhoud beide cd’s 

Chorale-Improvisations Op. 65 Volume 5:
Reformation Day, Day of Repantance, The Lord’s Supper, Memorial Day:

Aus tiefer Not schrei ich zu dir [op.65,45]; Christe, du Lamm Gottes [op.65,46]; Ein feste Burg ist unser Gott [op.65,47]; Jerusalem, du hochgebaute Stadt [op.65,48]; Meinen Jesum laß ich nicht [op.65,49]; O Gott, du frommer Gott [op.65,50]; Schmücke dich, o liebe Seele [op.65,51]; Sollt es gleich bisweilen scheinen [op.65,52]; Straf mich nicht in deinem Zorn [op.65,53]; Werde munter, mein Gemüte [op.65,54]; Wer weiß, wie nahe mir mein Ende [op.65,55]

Chorale-Improvisations Op. 65 Volume 6:
Confirmation, Wedding, Baptism, Harvest Festival:

Jesu, geh voran (Seelenbräutigam) [op.65,56]; Liebster Jesu, wir sind hier [op.65,57]; Lobe den Herrn, den mächtigen König [op.65,58]; Nun danket alle Gott [op.65,59]; O du Liebe meiner Liebe [op.65,60]; Was Gott tut, das ist wohlgetan [op.65,61]; Wer nur den lieben Gott läßt walten [op.65,52]; Wer nur den lieben Gott läßt walten [op.65,63]; Wie schön leuchtet der Morgenstern [op.65,64]; Wie wohl ist mir, o Freund der Seelen [op.65,65]; Wunderbarer König [op.65,66]

 


PRCD 1087 Karg-Elert Complete Organ Works Vol. 11

Sigfrid Karg-Elert – The Complete Organ Works – Volume 11

Stefan Engels – The Kuhn Organ at St. Anton, Zürich, Switzerland

Priory Records – PRCD 1087, TT 79’59, booklet 24 p. (EN), prijs € 18,50

 


AE-10991

Sigfrid Karg-Elert: Ultimate Organ Works Vol. 7

‘Choral-Improvisations’ op.65 

Elke Völker – E.F. Walcker Organ (1903) Christuskirche, Heidelberg

Aeolus – AE-10991, TT 81’18, booklet 24 p. (DU/EN/FR), prijs  € 22,75