Op vrijdag 25 oktober wordt het gerestaureerde Van Dam-orgel in de Bonifatiuskerk te Cornwerd opnieuw in gebruik genomen. Het instrument uit 1865 werd dit jaar gerestaureerd door Orgelmakerij Bakker en Timmenga te Leeuwarden.

Text Example

advertentie

Bij de bouw krijgt het orgel 16 stemmen op twee klavieren en een aangehangen pedaal. In bouwwijze laat het pijpwerk zien dat de firma L. van Dam en Zonen in een overgangsfase zit. Zo zijn de prestanten veelal voorzien van klassieke steminrichtingen, maar wordt al een voorzichtig een begin gemaakt met het maken van expressions. Die laatste toepassing is te zien in de twee strijkers van het Bovenwerk.

Op 16 juli 1865 werd het orgel in gebruik genomen, bij welke gelegenheid het ‘fraaije speeltuig’ werd bespeeld door de organist van de Grote Kerk te Leeuwarden, de heer K. Suringbroek.

Bonifatiuskerk Cornwerd – interieur van naar het orgel (1981) | © beeld Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Twintigste eeuw

Vermoedelijk in de jaren twintig wordt de Quint 3 van het Hoofdwerk vervangen door een Violon 8. Het nieuwe pijpwerk is geheel voorzien van expressions een heeft geperste labia.

In de Tweede Wereldoorlog raakt de kerk beschadigd door oorlogsgeweld. Bij het orgel leidt dit tot schade aan het klavier. Het herstel wordt uitgevoerd door de firma Vaas en Bron, die het orgel verder ongewijzigd laat.

Restauratie 2019

In 2019 vindt onder advies van Theo Jellema een algehele restauratie plaats door Orgelmakerij Bakker en Timmenga uit Leeuwarden. Daarbij wordt ook de oorspronkelijke dispositie hersteld. De volgende werkzaamheden zijn uitgevoerd.

De windladen zijn volledig gerestaureerd. De cancelkoppen uitgelijmd met leer. Op de lade en onder de stokken zijn geweven ringen aangebracht.
De messing pulpeetdraden zijn nieuw. Het ventielbeleg is gehandhaafd. In de lade zijn dillatatievoegen aangebracht om krimpschade in de toekomst zoveel mogelijk te beperken.
De magazijnbalg met schepbalg is opnieuw beleerd. Aanzuigkleppen zijn nagekeken en waar nodig weer vlak gemaakt.
Een nieuwe elektrische windmachine met motorkist is geplaatst, waarbij de regulateur in de kist is gepositioneerd..
De mechanieken zijn nagekeken waarbij alle abstractdraden vernieuwd zijn. Ook de benaaing is vervangen. De messing stiften zijn vernieuwd.
Alle mechanieken zijn opnieuw ingeregeld.
Van de beide klavieren was het ivoorbeleg los. Dit is verwijderd en opnieuw verlijmd. De messing nageltjes zijn nieuw. De stootkussens zijn vernieuwd. De zijdelingse speling van de toetsen is verminderd. De ebben bakstukken en lijsten zijn opnieuw in de was gezet.
De lessenaar is voorzien van LED-verlichting.
Ter hoogte van het bovenwerk werd een nieuwe stemvloer gemaakt.
Het pijpwerk is schoongemaakt en uitgedeukt waar nodig.
De Violon 8 is verwijderd. Een nieuwe Quint 3 voor het Hoofdwerk is door de orgelmaker in eigen huis vervaardigd. Het registeropschrift werd geschilderd door de Jong uit Waardenburg.
Het frontpijpwerk is gepoetst en de labia verguld.
De intonatie is nagezien op gebreken.

Ingebruikname

De ingebruikname vindt plaats op vrijdag 25 oktober om 20.00 uur. Theo Jellema zal het orgel bespelen.

Het gerestaureerde Van Dam-orgel in de Cornwerder kerk | © foto Orgelmakerij Bakker & Timmenga

Dispositie

Hoofdwerk C-g3
Bourdon 16
Prestant 8
Holpijp 8
Octaaf 4
Roerfluit 4
Quint 3 – 2019
Octaaf 2
Cornet III discant
Trompet 8 bas/discant

Bovenwerk C-g3
Prestant 8 – discant
Fluit dolce 8
Viool de Gambe 8
Salicet 4
Fluit travers 4
Gemshoorn 2
Dulciaan 8 – doorslaand

Pedaal C-g
Aangehangen

Werktuiglijke registers
Manuaalkoppel
Tremulant Bovenwerk
Afsluiting Hoofdwerk
Afsluiting Bovenwerk
Windlosser

Stemming: gelijkzwevend
Toonhoogte: a1 = 435 Hz

Bron

Orgelmakerij Bakker en Timmenga, Leeuwarden
Het historische orgel in Nederland 1858-1865 / Teus den Toom (eindred.). – Amsterdam: Stichting NIvO, 2003.
Stemmen voor waarheid en vrede jaargang 2, 1865 [1]