Text Example

advertentie

Henco de Berg – Improvisations

Grandes Orgues Stahlhut-Jann/St.-Martin Dudelange Luxembourg/Le Chemin de la Croix. Prestare ZWF3331552

Jezus ontmoet zijn moeder. Duidelijk is de klaagzang van Maria te horen, vertolkt met de Cor Anglais in het pedaal en begeleid met de Gamba en Vox Coelestis. Daarnaast symboliseert een tweede themagroep – gespeeld met een 16-, 8- en 2-voetsregistratie – het licht van Christus.

Een schilderij kun je muzikaal verbeelden. Dat kan tot een indrukwekkend resultaat leiden, zeker als het gaat om het lijden en sterven van Jezus Christus. In veel rooms-katholieke kerken is een kruiswegstatie te zien, een serie van veertien schilderijen of reliëfs waarop de gang naar het kruis, vanaf de ter dood veroordeling van Jezus tot de graflegging wordt uitgebeeld. In de Saint-Martin in Dudelange (Luxemburg) bevindt zich ook zo’n serie schilderingen. Ze vormden de inspiratiebron voor een indrukwekkende cd, waarop de organist Henco de Berg die veertien staties muzikaal uitbeeldt.

Het orgel in deze kerk bezit een grote keuze aan zachte stemmen, die door het gebruik van twee zwelkasten in klanksterkte nog verder kunnen variëren. Met een Vox Humana met tremulant kan het klagen van de vrouwen aan het kruis gevoelig worden uitgebeeld. Met dissonante akkoorden weet De Berg treffend het lijden van Christus te verbeelden. Althans, voor zover dat aan de buitenkant voor mensen waarneembaar is. Want het beschrijven van Christus’ lijden – of dat met woorden in de Bijbel gebeurt, visueel op een schilderij of muzikaal – blijft altijd een beperkte poging. Wat er werkelijk op Golgota gebeurde, is voor een mens volstrekt niet te bevatten.

Ook al wordt het werk van De Berg als spontane improvisaties gepresenteerd, hij zorgt wel voor een grote vormvastheid. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de drie staties waarin Jezus onder het gewicht van het kruis bezwijkt. Steeds komen dezelfde thema’s terug, waarin toonrepetities en gebroken akkoorden een belangrijke rol spelen. In de drie improvisaties nemen ze steeds in intensiteit toe.

Het orgel kan fluisterzacht klinken, maar ook overdonderend. Overgangen van zacht naar hard zijn met het generaal crescendo heel snel te realiseren, zoals in de statie ‘Jezus sterft aan het kruis’. De wanhoop die uit Jezus’ woorden ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?’ spreekt, wordt zo sterk onderstreept.

Prerafaëlieten

De Berg treedt met deze improvisaties in de voetsporen van de door hem bewonderde Franse organist Marcel Dupré. Die improviseerde tijdens een concert in Brussel in 1931 veertien kruiswegstaties, die hij op verzoek later heeft uitgeschreven. Het werk werd een jaar later, in maart 1932, voor het eerst door hem uitgevoerd. Overigens was Dupré niet de eerste die dit thema muzikaal aanpakte. De toenmalige orgeldocent aan het Brusselse conservatorium, Paul de Maleingreau, had al in 1920 een Symphonie de Passion geschreven.

In het booklet bij de cd staan de veertien staties van Dudelange afgebeeld. Ze zijn geschilderd door Dominique Lang, een zoon van het dorp. De in 1874 geboren Lang studeerde in Antwerpen, waar hij zowel het werk van oude meesters als Van Dijck en Rubens leerde kennen en waarderen als dat van de Engelse prerafaëlieten. Dat was een negentiende-eeuwse stroming in de schilderkunst die geïnspireerd werd door de renaissance. In die stijl schilderde hij tussen 1900 en 1907 de kruiswegstatie in de parochiekerk van zijn dorp. Tussen 1988 en 1990 zijn de veertien schilderingen tegelijk met het kerkgebouw gerestaureerd.

Ze zijn alle in kleur in het booklet afgedrukt, dat verder in drie talen een beschrijving geeft van de veertien improvisaties, van het orgel en van de staties.

De cd is een indrukwekkend getuigenis van de improvisatiekunst van de blinde organist Henco de Berg. Muziek, die niet als achtergrond bedoeld is, maar die je met de schilderingen van Lang voor ogen en de beschrijving in het boekje aandachtig moet beluisteren. [ROEL SIKKEMA]

Bij de foto Jezus ontmoet zijn moeder. Een van de veertien kruiswegstaties die Dominique Lang tussen 1900 en 1907 in de parochiekerk Saint-Martin van zijn geboorteplaats Dudelange schilderde.

[met toestemming overgenomen uit het Nederlands Dagblad, met dank aan Roel Sikkema]

Geluidsfragment, Station IX – Jesus tombe pour la troisième fois

Klik hier om dit artikel te bestellen