Onlangs is het groot onderhoud uitgevoerd aan het Mense Ruiter-orgel in de Koningskerk te Amsterdam. De herstelwerkzaamheden aan techniek en klank werden onlangs afgerond door Mense Ruiter Orgelmakers te Ten Post.
advertentie
Het werk had het karakter van restauratief groot onderhoud, waarbij het orgel integraal onder handen is genomen. Veel aandacht is besteed aan het pijpwerk. Klankherstel naar de situatie van 1960 was daarbij het uitgangspunt. Orgeladviseur was Henk Verhoef te Amsterdam.
Historie
De Koningskerk aan de Van ’t Hofflaan in de Watergraafsmeer wordt in 1956 ingebruik genomen als Gereformeerde kerk. In 1960 bouwt orgelmaker Mense Ruiter een nieuw orgel van 27 registers op Hoofdwerk, Rugpositief en Pedaal. De drie werken onderscheiden zich duidelijk in het opvallende frontontwerp dat geheel van de hand van Mense Ruiter is. Adviseur bij de bouw is Adriaan C. Schuurman.
In 1976 worden enkele technische aanpassingen gedaan door Hendriksen & Reitsma. Het verend sleepsysteem met luchtkussens wordt vervangen door dubbele slepen van masonite met leren zakjes en veertjes van fosforbrons. Op de uiteinden van de slepen worden stuitklossen aangebracht. Nieuwe, ijzeren registermechaniek wordt gemaakt ter vervanging van de bouw gebruikte remkabels.
Tussen 1991 en 1995 worden door Mense Ruiter Orgelmakers enkele intonatiescorrecties uitgevoerd. Zo wordt Spuck verminderd door het aanbrengen van kleine kernsteken en het lichte verhoging van opsneden. De vulstemmen worden enigszins milder gemaakt.
Als in 1995 de Evangelische Broedergemeente de Koningskerk betrekt, wordt het kerkinterieur vernieuwd en wit geschilderd, de bakstenen muren bepleisterd.
Werkzaamheden 2021-2022
Bij de werkzaamheden door Mense Ruiter Orgelmakers in 2021 en 2022 is het orgel grondig gereinigd. Van de orgelkas is de passing van de luiken en deuren en verbeterd. Een deel van de frontpijpen was verzakt en is gerestaureerd. Alle frontpijpen zijn gepoetst.
De balgen zijn opnieuw beleerd en de aansluitingen van de windkanalen zijn winddicht gemaakt. In de windladen is het sleepafdichtingssysteem 1976 vervangen. De leren zakjes waren uitgedroogd en vertoonden lekkage. Er zijn weer nieuwe slepen aangebracht, nu met Liegelind-ringen. Het leer van de ventielen is opgeborsteld.
De speel- en registermechaniek is schoongemaakt en op de draai- en geleidepunten opnieuw van grafiet voorzien. Van de klaviatuur is het pedaalklavier gerestaureerd, waarbij onder andere dempingsvilt en -leer is vernieuwd en speling is verholpen. Van enkele manuaaltoetsen zijn stukjes ivoren beleg vernieuwd. De afdekklep (typisch voor een Mense Ruiter-orgel uit die tijd) is hersteld en gangbaar gemaakt. De orgelbank is opnieuw verlijmd.
Alle pijpwerk is gereinigd en heeft klein herstel ondergaan. De open houten binnenpijpen van de Prestant 16 (C-Gis) zijn uitgelijmd. Dichtgestopte Scherp- en Mixtuurkoren zijn weer sprekend gemaakt.
Veel aandacht is besteed aan de intonatie. Waar dat mogelijk was is de situatie van 1960 hersteld. De intonatie van de erg ‘dunne’ tongwerken is gewijzigd. Door een kleine aanpassing in de stand van de kelen en de tongbuigingen kon meer grondtoon worden aangebracht, passend bij de labiaalklank.
Dispositie
Hoofdwerk C-g3
Prestant 8
Salicionaal 8
Roerfluit 8
Octaaf 4
Speelfluit 4
Quint 2 2/3
Octaaf 2
Mixtuur IV-V
Dulciaan 16
Trompet 8
Rugpositief C-g3
Holpijp 8
Quintadeen 8 – C-E uit Holpijp
Prestant 4
Roerfluit 4
Gemshoorn 2
Quint 1 1/3
Scherp IV
Sesquialter II disc.
Kromhoorn 8
Pedaal C-f1
Prestant 16 – C-Gis hout (open)
Bourdon 16
Prestant 8 – uit Prestant 16
Bourdon 8 – uit Bourdon 16
Octaaf 4
Mixtuur V
Bazuin 16
Cornet 4
Werktuiglijke registers
Koppeling Hoofdwerk + Rugpositief
Koppeling Pedaal + Hoofdwerk
Koppeling Pedaal + Rugpositief
Tremulant Rugpositief
Samenstelling vulstemmen
Mixtuur IV-V Hoofdwerk (feitelijk III-V)
C 1 1/3 1 2/3 Ais 2 – 1 1/3 1 2/3 gis 2 2/3 2 – 1 1/3 1 2/3 fis1 2 2/3 2 2 1 1/3 1 fis2 4 2 2/3 2 2 1 1/3
Scherp IV Rugpositief
C 1 2/3 1/2 1/3 c1 1 1/3 – 1 2/3 1/2 ais1 2 1 1/3 – 1 2/3 gis2 2 2/3 2 1 1/3 – 1 2/3 d3 2 2/3 2 1 1/3 1 1/3
Sesquialter II Rugpositief
ais0 * 2 2/3 1 3/5
Mixtuur V Pedaal
C 2 1 1/3 1 2/3 1/2
Winddrukken: 71 mm wk (Hoofdwerk en Rugpositief) en 75 mm wk (Pedaal)
Toonhoogte: a = 440Hz bij 19 graden Celsius
Stemming: evenredig zwevend
Informatie en beeld met dank aan Mense Ruiter Orgelmakers te Ten Post
