In de Clemenskerk te Havelte werd mei dit jaar het gerestaureerde Timpe/Van Oeckelen-orgel in gebruik genomen. Onlangs sloot Mense Ruiter orgelmakers de laatste fase van de restauratie van het negentiende-eeuwse instrument af.

Text Example

advertentie

De eerste fase van de restauratie werd in 1984 uitgevoerd door de Gebroeders Van Vulpen. Toen werd de windlade van het Hoofdwerk hersteld. In 1989 en 1992 werden de overige delen, met uitzondering van de mechaniek onder de hoofdwerklade en de windvoorziening, aangepakt, nu door Mense Ruiter. Ook werd de kas wit geschilderd met goudaccenten. Bij de recente werkzaamheden door Mense Ruiter werden de laatste delen gerestaureerd en is de intonatie herzien.

Assen

Het orgel van de Clemenskerk werd in 1819 gebouwd voor de voormalige Abdijkerk in Assen. Hoewel Petrus van Oeckelen wel genoemd wordt als bouwer, wijzen pijpinscripties en constructie van het orgel duidelijk in de richting Johann Wilhelm Timpe is, voor wie Van Oeckelen regelmatig werk verrichtte en van wie Van Oeckelen in 1837 de orgelmakerij overnam. Oorspronkelijk had het orgel een klavier en elf stemmen.

Naar Havelte

In 1848 werd het orgel verplaatst van de Abdijkerk naar de nieuw gebouwde Grote of Jozefkerk in Assen. In 1855 breidde Van Oeckelen het uit met een Bovenwerk van acht registers. In 1896 bouwde de firma Van Dam een nieuw orgel voor Assen, het oude orgel werd door hen overgeplaatst naar Havelte en voorzien van nieuw frontpijpwerk. Ook werd de dispositie van het Bovenwerk gewijzigd.

Restauratie

Na een ingrijpende kerkrestauratie in de jaren dertig volgde in 1941 een restauratie van het orgel door Mense Ruiter. De windvoorziening, die op het gewelf stond opgesteld, werd naast het orgel geplaatst. Hiervoor werd een nieuwe balg gemaakt. Ook werd de mixtuursamenstelling gewijzigd. De tot dan toe mahoniekleurige kast met marmerimitatie en goudaccenten werd overgeschilderd in een donkere groene tint. Bij de restauratiewerkzaamheden van 1992 kreeg het orgel zijn huidige kleurstelling.

Recente restauratie

Nadat het orgel in de periode 1984-1992 onder advies van Aart van Beek was gerestaureerd door Van Vulpen en Mense Ruiter, werd in 2010 duidelijk dat de laatste fase deels met BRIM-subsidie kon plaatsvinden. De restauratie werd onder advies van Stef Tuinstra uitgevoerd door Mense Ruiter.

Uitvoeriger

Nu werd de mechaniek onder de Hoofdwerklade geheel gerestaureerd. Bij demontage bleek de Hoofdwerklade in dusdanige staat dat uitvoeriger restauratiewerkzaamheden noodzakelijk waren. De windvoorziening werd verplaatst van naast het orgel naar een nieuw balghuis op de eerste verdieping in de toren achter het orgel. Voor de plaatsing van het windkanaal vanuit de toren kon gebruik worden gemaakt van de al aanwezige opening die daarvoor bij de plaatsing, eind negentiende eeuw, was aangebracht. De balgen werden opnieuw beleerd, er werd een nieuw windkanaal gemaakt en een nieuwe windmotor geplaatst.

Klaviatuur

Om meer ruimte te geven op de uitzonderlijk kleine lessenaar – er paste nauwelijks een A4-tje op – en vanwege de lage positionering van de manuaalklavieren ten opzichte van het pedaalklavier, werd de klaviatuur aangepast naar acceptabeler verhoudingen. Dit kon worden gerealiseerd door de vloer en pedaalklavier te verlagen en zo de lessenaar te vergroten.

Intonatie

De intonatie werd geheel omgewerkt nadat proefondervindelijk was vast komen staan dat het pijpwerk op een hogere winddruk had gefunctioneerd. Door de verhoging van de winddruk vergde de intonatiewerkzaamheden meer tijd dan voorzien. Onlangs kon restauratie geheel worden afgerond.

Ingebruikname

Vooruitlopend op de laatste werkzaamheden kon de geplande ingebruikname van het orgel plaatsvinden op zaterdag 24 mei. Adviseur Stef Tuinstra bespeelde daarbij het orgel, medewerking werd verleend door Cantores Sancti Martini onder leiding van Leo van Noppen. Op zondag 25 mei vond de kerkelijke ingebruikname plaats.

Dispositie

Hoofdmanuaal C-f³Prestant discant 16
Bourdon 16
Prestant 8
Holpijp 8
Salicionaal 8
Octaaf 4
Fluit 4
Quint 3
Octaaf 2
Mixtuur II-IV
Trompet 8

Bovenwerk C- f³Holpijp 8
Holfluit 8
Viola di Gamba 8
Nachthoorn 4
Fluit 4
Fluit 2
Dulciaan discant 8
Dulciaan bas 8

Pedaal C-d¹Aangehangen

Werktuiglijke registers
Koppeling discant
Koppeling bas
Muette